Yazı İçeriği
Boylerler kullanma sıcak suyu hazırlamak için üretilen cihazlar olup esas itibariyle hem kısmi akümülasyon tankları hem de ısı değiştiricileridir.
Kelime anlamı olarak İngilizcenin “boiler” kelimesinden Türkçe’mize “boyler” olarak giren ve kaynak sıcaklığından yararlanarak içindeki suyun ısıtılması sağlanan depo olarak tanımlanır.
Boylerler mekanik tesisat alanında sıklıkla kullanılan ve sıcak su ihtiyacının fazla olduğu yerlerde sıklıkla kullanılır. Boylerin kullanımının amaçlarından biri de ihtiyaç duyulan anlık kullanma sıcak suyunu, kazandan alınan sıcak su ile üreterek, aslında tasarrufta sağlamak olarak da düşünebilir.
Isıtma sıcak suyu (90/70°C) ile, kullanım amaçlı, 50–60°C sıcaklıkta su üretirler. Çamaşırhane, otel, sauna, sanayi tesisleri ve hastanelerde su sıcaklığı 60 °C değerindedir. Ancak konutlarda ısı tasarrufu amacıyla su sıcaklığını 45°C’ye kadar düşürülmektedir. Bu değer yeni ASHRAE standartlarına göre en fazla 50°C olabilir.
Diğer türlü büyük kapasiteli okul, yurt, hastane gibi mekanik tesisat projelerinde karşımıza çıkan sıcak su üretme problemleri için boylerlerin yetersiz kaldığı alanlarda akümülasyon tanklarına ve plakalı eşanjörler ile çözüm üretilmektedir. Ayrıca günümüzde genellikle oteller ve yeni yapılan toplu yaşam alanlarında güneş enerjisinden yararlanmak için eşanjörler ile birlikte kullanılmaktadır.
Akümülasyon tankları sayesinde kullanım suyunda oluşabilecek sıcaklık dalgalanmaları engellenebilmektedir. Akümülasyon tanklarını boylerlerden ayıran özellik ise içerisinde serpantin bulunmaması ve dışardan ısıtıcı bir kaynak kullanımı olmasıdır. Boylerlerde ise su ısıtıcı görevini gören serpantinler mevcuttur.
Boyler Çeşitleri
Merkezi kullanma sıca suyu üretiminde kullanılan boylerleri konvansiyonel ve modern boyler olarak iki başlık altında değerlendirebiliriz. Konvansiyonel boylerleri galvanizli çelik olarak çift cidarlı ve serpantinli, modern boylerleri ise içi cam kaplı (termoglasürlü) ve paslanmaz çelik olarak ayrılmaktadır.
Gömlekli Boyler (Çift cidarlı)
Gömlekli boylerler iç içe geçirilmiş iki adet silindirden oluşur. Gömlekli boylerin sabit aynalı, sökülebilir bombeli aynalı ve boyunlu olmak üzere üç tipi vardır. Boru bağlantılarına uygun standart ağızlar ile donatılmıştır.
Boyler içerisindeki silindirlerin içten ve dıştan gelen basınca dayanıklılığı fazladır. İçerden 60 mSS basınca dayanıklı bir boyler, dıştan max. 25 mSS basınçta (kalorifer devresi basıncı) çalışabilir. Ancak kullanma suyunun boşaltıldığı veya basıncının azaldığı anda, kalorifer devresinin basıncın neden olduğu çökme olabilir.
Boylerin taşınmaları veya montajları sırasında temizleme kapağı üzerine yük gelmemelidir. Özellikle indirilirken bu kısım kesinlikle zemine değmemelidir. Aksi halde flanş kapakta montajdan sonra yapılan testte boyler su kaçırmaktadır.
Serpantinli Boyler
Düz bir sac metalden kıvrılarak tek silindirden meydana gelir. Sökülebilir bombeli aynalı ve boyunlu iki tipi vardır. Dik veya yatay kullanıma uygun olarak üretilir. Büyük hacimli olanları sökülebilir bombeli aynalı olarak yapılır. İç kısımlarında borudan yapılmış tek veya çift serpantin vardır. Çift serpantinli tipler güneş enerjisi kolektörüne ve kazana bağlantısı yapılır. Üretici firmaya göre ölçüleri ve kapasiteleri değişmektedir.
Aşağıda serpantinli ve çift cidarlı boylerlerin karşılaştırılması verilmiştir.
Serpantinli dik tip boyler | Sonuç | Sonuç | Çift cidarlı boyler |
Az yer kaplar | + | – | 2-3 katı yere ihtiyaç vardır. |
Isıtma yüzeyi arttırılabilir. (ısınma rejim süresi kısaltılabilir) | + | – | Çap küçültülerek kısmen arttırılabilir. |
Yüksek yapılarda kullanılabilir. | – | + | Kalorifer devresinde 25 mSS basınçtan sonra tavsiye edilmez. |
Isı kaybı daha azdır. | + | – | Isıtıcı akışkan dışta olduğu için ısı kaybı fazladır. |
Galvaniz kalitesi ve ömür | + | – | İki cidar arasında galvaniz kalitesi güvenli değildir. |
Buhar ve kızgın suda kullanılabilir. | + | – | Buhar ve kızgın suda kullanılamaz. |
Kireç bulunması halinde (kimyasal temizlik) Tortu (çamur) temizlik | + + | + – | |
Çelik konstrüksiyon (veya beton) ayakların ilave maliyeti | Yok | Var |
Yüksekliği az olan kazan dairelerinde (h=2,5-3m) dik tip boylerler kullanılabilir.
Yatık tip boylerlerin serpantinlerinin çıkabilmesi için ayrıca kayıp alan oluşur.
Son yıllarda boyler hacmini azaltıp sepantin yüzeyini arttırarak 10–45 ºC olan serpantinli boylerler tercih edilmektedir. Bu şartlar kullanıcının sıcak sudan etkilenme riskini ve boyler ısı kayıplarını azaltmaktadır. Ayrıca daha küçük kazan dairelerine gereksinim duyulmaktadır.
İç yüzeyi cam kaplı (termoglasing) serpantinli boylerin kullanılması daha pratiktir. Uzun ömür, hijyenik ortam, kaliteli ısı yalıtımı (9 cm poliüretan) ile termos özelliği ve az yer kaplaması avantajlıdır.,
Boyler Tesisat Projesi
Boylerler ısıtma devresine paralel olarak bağlanırlar. Boylere ısı beslemesi kontrolü genellikle boyler dolaşım pompasının çalışıp durmasıyla sağlanır. Boyler devresine kazandan 90 veya 80 °C gibi yüksek sıcaklıkta su beslenmelidir. Bu nedenle boylere doğrudan kazan devresinden gelen su beslenir ve su sıcaklık kontrolu yapılmaz. Bina ve boyleri aynı kazandan ısıtmak gerekirse, üç yollu vana kullanılarak iki farklı sıcaklıkta su elde edilebilir.
Gömlekli Boyler Boru Bağlantıları
Sıcak su kazanından gelen sıcak su 90–70°C’de iki gömlek arasında dolaşarak tekrar kazana dönmektedir. Bu dolaşım esnasında, iç silindirdeki soğuk su 40–60°C arasında ısınarak kullanma yerlerine gider. Kazandan gelen 90°C sıcak su, boyler gömleğinin üst ucundan girer. Sıcak su dönüşü de 70°C gömleğin diğer alt ucundan çıkar, kazana döner. Isıtılacak olan soğuk su, boylerin sıcak su dönüşüne yakın alt yerinden, kullanma sıcak suyu da sıcak su girişine yakın üst çıkış noktasından alınır.
Isınan boylerin suyunun genleşme sonucu basınç artışından doğacak tehlikeyi önlemek için boylere en yakın yere yaylı güvenlik valfi konur. Yaylı güvenlik valfinin işletme basıncına göre ayarlanmasını veya herhangi bir nedenle doğru çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için manometre kullanılır. Ek olarak suyun kesik olduğu zamanlarda boyler suyunun geri boşalmaması için çek-valf konulur. Boylerin alt kısmına boşaltma valfi, en üst noktasında hava boşaltma ventili koymak faydalıdır.
Gömlekli Boyler Kazan Bağlantıları
Kazanda ısıtılan sıcak su, kullanma yerlerine, uygun çaptaki borularla götürülür. Sıcak suyun tesisatın en üst noktasından, kolon sonlarından dolaşım borusu ile dönüşleri sağlanır. Kolonlardaki bu dönüşler birleştirilerek boylerin ekseninde bulunan dolaşım yerine bağlanır. Dolaşım borusu, sıcak suyun her an, kullanma yerinde hazır olmasını sağlar.
Serpantinli Boyler Boru Bağlantıları
Aşağıda çift serpantinli boylerin güneş enerji destekli tesisata bağlantı şeması görülmektedir. Kullanım sıcak su çıkışı, sıcak kalorifer veya kazan suyu girdiği kısma yakın üst bağlantı ucuna; soğuk su girişi de boylerin diğer alt bağlantı ucuna bağlanması gerekir.
Serpantinli Boyler Kazan Bağlantıları
Aşağıda serpantinli boylerin sıcak su ile çalışan bir ısıtma sisteminden yararlanılarak kullanma için sıcak suyun elde edilmesi ve bağlantısı görülmektedir. Boyler hacmi hesabı, kullanım yeri ve kullanıcı sayısına göre hesaplanır. Boyler, sağlam ayaklar üzerine oturtulmalıdır. Ayrıca ısı kaybını önlemek için izolasyon yapılır. Boylerlerin cinsi ne olursa olsun üzerindeki bağlantılar sökülebilir (rakor, flanş ve sağ- sol manşonlu) olmalıdır.