Yazı İçeriği
Panel radyatörlerin ısıtma tesisatına bağlantısı, yerleştirme koşullarına ve radyatör özelliklerine göre değişik şekillerde yapılabilir. Bağlantılarda radyatör giriş-çıkış vanası kullanılması tavsiye edilir. Böylece gerektiğinde tesisat suyu boşaltılmadan ve ısıtma sistemi çalışırken radyatör vanaları kapatılarak, tesisattan ayrılabilir.
Tesisat radyatör-halk dilinde petek- bağlantı şekilleri ve verimle ilgili bilgiler aşağıda açıklanmıştır.
Radyatör Sıcak Su Girişi Üstten ve Çıkışı Alttan
Su giriş çıkışı aynı veya farklı taraflarda olabilir. Su giriş ve çıkışı radyatörün sağ veya sol tarafından yapılabilir. Bu özellik yerleştirme koşullarına uygun montaja olanak sağlar. Bu yöntem yaygın olarak kullanılır. Aynı ve farklı taraftan bağlantı radyatör içindeki su akışının değişmesi nedeniyle verimi etkiler. 1,6 metreden uzun radyatörler, kombi pompasının radyatör içi sirkülasyonu tam yapabilmesi ve radyatörden tam ısıl verim alınabilmesi için farklı taraflardan çapraz bağlanmalıdır.
Radyatöre Sıcak Su Girişi ve Çıkışı Farklı Kenarlardan ve Alttan Bağlantı
Radyatöre sıcak su girişinin üsten yapılamadığı durumlarda tercih edilir. Zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır. Üstten bağlantılarda radyatöre giren su kanallar boyunca üst kısımda yayılır ve aşağıya doğru iner. Alt kısımda toplanan su gidişe yönelir. Böylece radyatörün yüzeyi homojen olarak ısınır.
Alttan girişlerde ise suyun bir kısmı alt kısımlardan doğruca gidişe yönelir bir kısmı ise yukarıya çıkar. Yukarıdan aşağıya inen su, alt kısımda hareket halindeki suyla karışır. Bu nedenle altan bağlantı şeklinde radyatörün verimi; radyatör tipine, radyatörün yüksekliği ve boyu arasındaki orana bağlı olarak %10–20 arasında düşer. Radyatörün seçiminde bu verim kaybı dikkate alınmalıdır. Giriş çıkış yerleri değişebilir.
Tek Borulu Tesisatlarda Bağlantı
Bu bağlantıda bir radyatörden çıkan soğutulmuş su tesisattaki sıcak suyla karışıp sıcaklığını düşüreceği için her radyatördeki sıcaklık farklı olur. Verimli bir ısıtma için boru çapları önemlidir. Radyatör giriş bağlantı borusu tesisat borusundan büyük seçilerek suyun radyatöre girişi sağlanmalı. Radyatör çıkış borusu tesisat borusundan küçük seçilerek radyatörün içindeki suyun tam dolanımı sağlanmalıdır. Ayrıca tesisat suyunun devrini sağlamak için radyatör vanaları ile her radyatörde debi ayarı yapılmalı, ilk radyatörlerin debileri azaltılırken sonlara doğru olanların debileri arttırılmalıdır (reglaj ayarı).
Seri Radyatör Bağlantısı
Bu bağlantı biçimi ender rastlanır ancak tek bir radyatörün kullanılamadığı zorunlu durumlarda -binanın inşaat özellikleri nedeniyle kolonlarla bölünmüş bir duvarda- kullanılırlar. Bu bağlantıda bir radyatörden çıkan su diğer radyatöre girer. Dolayısıyla her radyatördeki sıcaklık farklı olur. Su giriş ve çıkış farklı veya aynı taraftan yapılabilir.
Farklı taraftan bağlantıda seri bağlanan radyatörlerin toplam ısı gücü, tek tek radyatörlerin ısı güçlerini toplamından çok az düşüktür. Aynı taraftan yapılan bağlantılarda ise seri bağlanan radyatörlerin ısı gücü tek tek radyatörlerin toplam ısı gücünden %8–10 kadar azdır.
Uygulamalarda farklı taraftan bağlantı tercih edilmelidir. aynı taraftan bağlantı yapılıyorsa verim düşüşü hesaba katılmalıdır. Tesisattaki sirkülasyon pompasına bağlı olarak, seri bağlanmış radyatörlerde toplam ısı yükü 7–8 Mcal/h geçmemelidir.
Son olarak radyatörler asla alttan gidiş ve üstten dönüş olarak bağlanmamalıdır! Bu durumda verim kaybı % 45-50’ye çıkar. Radyatörün üst bağlantı ağzında mutlaka hava alma pürjörü olmalıdır.
Radyatör Basınç Kaybı Hesabı
Radyatörden istenilen verimin alınabilmesi ihtiyaca uygun radyatörün seçilmesine bağlıdır. Seçim yapılırken radyatördeki basınç kaybı, değişik su giriş-çıkış ve oda sıcaklıklarına göre kapasite değişiminin hesaplanması gerekir.
Tesisatlarda sürtünmeden dolayı bir basınç düşmesi yaşanır. Toplam basınç düşmesi pompa seçimi için önemli bir husustur. Toplam basınç düşmesinin bir kısmı panel radyatörde meydana gelir. Panel radyatörlerinde oluşan basınç kaybı aşağıdaki tablo yardımı ile hesaplanabilir.
Eğer su debisi belli değilse aşağıdaki yöntemle basınç kaybı hesaplanabilir:
| Tipler | P (Pa) |
| TIP 10-P, 11-PK | P=0,0233*m1,892 |
| TIP 20-PP, 11-PKP, 22-PKKP | P=0,0245*m1,785 |
| TIP 33-PKKPKP | P=0,0114*m1,909 |
Radyatör Yerleşimlerinin Verim Üzerine Etkisi
Radyatörün üstünün ve çevresinin kapatılması sonucu kanatlar arasında hava dolaşımı engellenir ve radyatörün verimi düşer. Bu durumda radyatörün seçimi yapılırken bu olacak verim düşüşü de hesaba katılmalıdır. İdeal olan TS 2164/2 de belirtildiği gibi radyatörün üstünün tamamen açık olması, alt taraf da minimum 100 mm, arka tarafta ise duvardan minimum 40 mm açıklığın bulunmasıdır. Bu durumda radyatör verimi % 100 olarak kabul edilir.
Radyatör pencere tablasının genişliği radyatörden çıkan havanın iç ortamda dağılımını ve verimi etkiler. Pencere tablasının radyatörün üstünü tam ve yarım kapattığı durumlarda verim aşağıdaki şekillerde gösterilmiştir.
Radyatörün üstünün ve çevresinin kapatıldığı çeşitli durumlar için verim değişimi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.