Yazı İçeriği
Hava ve diğer gazları 30 000 N/m2 (Pa) basınca kadar aktarabilen makinelere fan denir. Fanlar genel olarak gövde, kanat çarkı ve tahrik motoru olmak üzere üç ana kısımdan oluşurlar. Piyasada fanlar havayı mahale basıyorsa “vantilatör” ve mahalden hava emip dışarı atıyorsa “aspiratör” olarak adlandırılmaktadırlar. İklimlendirme sistemlerinde ise çoğunlukla radyal fanlar kullanılmaktadır.
Hava fanları kullanım amacına göre üç değişik şekilde üretilirler:
- Salyangoz (Radial = Radyal) fanlar
- Eksenel (Axial =Aksiyel) fanlar
- Dik akımlı (Querstrom = Kuerşıtrom) fanlar
Salyangoz (Radial) Fanlar
Salyangoz fanlarda hava, göbek kısmından fana girer ve sırt kısmından çıkar. Şekil olarak salyangoza benzediği için, piyasada “salyangoz fan” olarak bilinmektedirler.
Salyangoz fanlar aşağıda verilen kısımlardan oluşmaktadır:
- Gövde
- Kanat çarkı
- Hava giriş lülesi
- Tahrik motoru
- Taban kaidesi
- Devir kayışı
Salyangoz fanların salyangoza benzeyen kısımları hava hızının bir
kısmının basınca dönüşmesini sağlar. Bu bakımdan diğer fanlara göre daha
fazla basınçlıdırlar.
Radyal fanlar ile elektrik motorları aynı şase üzerine monte edilmektedir. Oluşabilecek titreşimin hücreye geçişini engellemek amacı ile fan motor şasesinin altına, gövde paneli üzerinde taşıyıcı kızakların üzerine monte edilmiş kauçuk veya yaylı izalatörler kullanılır.
Salyangoz Fan Çeşitleri
Kanat Biçimine Göre Fanlar
- Eğimsiz tip
- Öne eğik kanatçıklı tip
- Arkaya eğik kanatçıklı tip
- Aeodinamik kanatçıklı tip
Eğimsiz tip
Yüksek basınçlı klima tesiselrinde veya endüstriyel tesislerde malzeme nakli için kullanılır.
Öne eğik kanatçıklı tip
Alçak basınçlı havalandırma sistemlerinde, paket klima sistemlerinde, serpantinlerde, hava apareylerinde kullanılır.
Arkaya eğik kanatçıklı tip
Genel havalandırma sistemlerinde kullanılır.
Aeodinamik kanatçıklı tip
Büyük hava debili havalandırma sistemlerinde kullanılır.
İşletme Basıncına Göre Fanlar
– Alçak basınçlı fanlar (0-720 N/m2 = Pa)
– Orta basınçlı fanlar (720-3600 N/m2 = Pa)
– Yüksek basınçlı fanlar (yaklaĢık 3600-30 000 N/m2 = Pa)
Kanat Yerleşimine Göre Fanlar
– Davul şeklinde kanat yerleşimi
– Su çarkı şeklinde kanat yerleşimi
İşletme Durumuna Göre Fanlar
– Sıcak gaz fanları
– Hava nakil ve aktarma fanları
– Dam ve çatı fanları
Eksenel (Axial) Fanlar
Eksenel fanlarda hava emiş ekseni doğrultusunda akar. Yapılışları salyangoz fanlara göre daha basittir. Genel olarak eksenel fanlar üç ana kısımdan oluşmaktadır.
- Bir göbek etrafına dağılmış kanatçıklar
- Dış toplayıcı gövde
- Tahrik motoru
Yapılışlarına Göre Eksenel Fanlar
Pervane Fanlar
Bu tip fanlar sadece bir mil etrafına dizilmiş kanatçıklar ve tahrik motorundan oluşmaktadır. Kanatçıklar etrafında koruyucu gövde bulunmaz. Alçak, ortak ve yüksek basınçlı sistemlerde kullanılır.
Duvar ve Pencere Fanları
Bunlar duvar ya da pencerelere yerleştirildiklerinden, boru kesiti biçiminde bir çember içindedirler. Alçak ve orta basınlı sistemlerde, kurutma ve boyama kabinlerinde kullanılır.
Karşılıklı Dönüşlü Fanlar
Daha yüksek bir basınçta hava akışı sağlayabilmek için karşılıklı çift kanat takılarak yapılan fanlar.
Kanatçık Yapım Malzemesine Göre Fanlar
– Çelik sac kanatçıklı fanlar
– Döküm kanatçıklı fanlar
– Alüminyum kanatçıklı fanlar
– Plastik kanatçıklı fanlar
İşletme Basıncına Göre Fanlar
– Alçak basınçlı fanlar (yaklaşık 300 Pa)
– Orta basınçlı fanlar (yaklaşık 1000 Pa)
– Yüksek basınçlı fanlar (1000 Pa’dan büyük )
Dik Akımlı (Querstrom) Fanlar
Salyangoz fanların bir özel şekli de dik akımlı fanlardır. Kanat çarkları aynen salyangoz fanlardaki gibidir. Bu tip fanlar özel amaçlar için üretilirler. Bu fanlarda hava çarka çevreden dik olarak girer ve dik olarak fanı terk eder. Hava çarkla hem girerken ve hem de çıkarken temas
halindedir. Havanın çarka giriş ve çıkışında bir hava girdabı oluşur. Bu
girdap, emme ve basma tarafında bir hava boşluğu oluşmasını önler. Fanın
hava debisi kanatçık çarkının genişliği ile orantılıdır.