Mekanik Buhar Sıkıştırmalı Soğutma Sistemi Elemanları

Bir sıvı; donma noktasıyla kritik sıcaklık sınırları içinde, üzerindeki basınç ve sıcaklığa bağlı olarak sıvı ve gaz fazları arasında kaynar ve yoğunlaşır.
Kaynama durumunda gizli ısı çeker, yoğunlaşma durumunda çevreye gizli ısı verir. Temel soğutma çevrimi, çalışma akışkanının kaynama ve yoğunlaşmasını farklı sıcaklıklarda ve dolayısıyla farklı basınçlarda gerçekleştirir.

Bu temel çevrimin en sık kullanım şekli olan mekanik buhar sıkıştırmalı soğutma sistemi elemanları ise genel olarak kompresör, kondenser, evaporatör, genleşme valfi ve diğer yardımcı ekipmanlardan oluşur.

KOMPRESÖRLER

Kompresörler, soğutma sistemi elemanları içinde en önemli parçadır. Evaporatörlerden emiş borusuna gelen düşük basınç ve düşük sıcaklıkta gaz halindeki soğutucu akışkanı emerek sıvılaştırma sıcaklığına kadar sıkıştırmak ve yüksek basınçta kızgın gaz halinde kondensere basmak amacıyla kullanılırlar. Evaporatörden emilen ve kondensere basılan soğutucu akışkanın kompresör aracılığı ile saat başına evaporatörden kondensere taşıdığı ısı miktarına kompresör kapasitesi denir. Kompresör kapasitesi kcal/saat olarak ifade edilir. Seçilen akışkan ve ısının pompalanması için seçilen sıcaklık aralığı kullanılacak olan kompresörün tipini belirler.

Büyük kapasiteler için türbin veya merkezkaç tipi, orta çaplı kapasiteler için yaygın olarak reciprocating vanalı pozitif yerdeğiştirici tipi kompresörler kullanılır. Küçük çaplı kapasiteler için Hermetik kompresörler kullanılır. Bu kompresörlerde motor ve kompresör bir arada bulunur. Motor, üzerinden geçen ve kompresöre giren düşük basınçlı akışkan ile soğutulur. Sistemin düzenli bir şekilde çalışabilmesi için akışkanla kompresör uyumu çok önemlidir. Kompresör çeşitlerini de kendi içinde sınıflandırılır.

Pozitif Sıkıştırmalı Kompresörler

Pistonlu Kompresörler

Bir silindir içerisinde gidip gelme hareketi yapan bir pistonla sıkıştırma işlemini yapan bir tip kompresörlerde tahrik motorunun dönme hareketi bir krank-byel sistemi ile doğrusal harekete çevrilir. Eski tip bazı çift etkili kompresörlerin yatık tip pistonlu buhar makinaları ile hareketlendirilmesinde hiç dönel hareket olmadan da çalışma durumlarına rastlamak mümkündür. Bugünkü pistonlu soğutma kompresörleri genellikle tek etkili, yüksek devirli ve çok sayıda silindirli makinalar olup açık tip veya hermetik tip motor-kompresör şeklinde dizayn ve imal edilmektedirler. Pistonlu kompresörlerin uygulanma şartları, birim soğutucu akışkan soğutma kapasitesine isabet eden silindir hacmi gereksinimi az olan ve fakat emiş/basma basınç farkı oldukça fazla olan soğutucu akışkanlar için uygun düşmektedir. Amonyak, R-12, R-22, R-502 bu refrijeranların en başta gelen türleridir.

 Rotatif (Rotary)-Paletli Kompresörler

Paletli kompresörler, pistonlu kompresörlerin gidip gelme hareketi yerine sıkıştırma işlemini yaparken dönel hareketi kullanırlar. Bu tip kompresörlerin yapısı pistonlu kompresörlere nazaran daha basit ve daha az parçadan oluşurlar. Dönel pistonun silindir içerisinde dönerken silindire ya da dönel piston çevresine yerleştirilen paletler vasıtasıyla bir taraftan emme diğer taraftan sıkıştırma işlemi yapar. Paletli kompresörler, hareketli palet tip ve sabit paletli tip olmak üzere iki çeşittir.

Günümüzde ev tipi klimalarda sabit paletli tip kompresörler sıklıkla kullanılmaktadır. Bu kompresörlerde palet silindire yerleştirilmiş olup, dönel hareket katılmamaktadır.

Dönel hareketli kompresörlerde en önemli husus; birbirine temas ederek hareket eden parçaların yüzey düzgünsüzlükleri ile çalışma boşluklarının mümkün olduğu kadar az olması (sızıntıların azaltılması için) ve sürtünme/aşınmaların asgari seviyede tutulmasını sağlayacak şekilde iyi bir yağlama yapılmasıdır. Ayrıca, iyi bir imalat tekniği ile ses ve titreşim seviyeleri pistonlu kompresörlere nazaran çok daha alçak seviyelerde olabilmektedir.

Vidalı Kompresörler

Vidalı bir kompresörün sıkıştırma çevrimi şu şekilde yapılır: Gaz karşılıklı vida boşluklarını doldurmak üzere içeri çekilir. Rotorlar döndükçe vida arası boşluk, vida arası boşluğu tecrit eden giriş ağzını geçerek hareket eder. Sürekli dönüş devamlı olarak gazın işgal ettiği alanı azaltır ki bu da sıkıştırmaya yol açar. Vidalar arası boşluk çıkış ağzıyla karşı karşıya gelince gaz boşalır. Vidalı kompresörler iki helisel (vida biçiminde) rotora sahiptir.

Tek Vidalı Kompresörler

Vidalı kompresörler tek bir nihayetsiz vida ve iki dişli çarktan oluşur. Nihayetsiz vidanın hareketine bağlı olarak dişli çarklar hareket eder. Disli çarklar birbirine zıt yönde hareket eder. Dişli çarkların üzerinde vida ile temas halinde olan özel plastik plakalar Vida ile dişli çarkların herhangi bir teması yoktur, dolayısı ile vida yüzeyindeki aşınma yok sayılabilir.

Çift Vidalı Kompresörler

Vidalar arası boşluk yağ filimi ile kaplanır. Yüzeyde pistonlu kompresörlere göre çok daha fazla yağ miktarı mevcuttur. Bu nedenle soğutucu akışkana karışan yağ miktarı fazladır basma esnasında soğutucu akışkana parçacık halinde de yağ karışmaktadır. Bundan dolayı kompresör çıkışında yağ ayrıştırmaya yarayan yağ seperatörü bulunmaktadır. Yağ seviyesinin kontrolü bu nedenle çok önemlidir. yağ taşımasının sorunlu olabileceği soğutma sistemlerinde  kompresörlerde opti-elektronik yağ seviye veya yağ akış kontrol elemanı kullanılması gerekir.

Scroll Kompresörler

Scroll kompresör çalışma prensibi, geleneksel pistonlu ve alternatif kompresörlerin çalışma prensiplerinden çok farlıdır. Arşimet spirali denilen, iki spiralden oluşmaktadır. Bu iki spiral iç içedir ve bu şekilde orak şeklinde birtakım cepler oluşturur. Sıkıştırma esnasında, spirallerden üstteki sabit kalır, alttaki spiral ise rotor üzerindeki eksantrik kısma monte edildiğinden, rotatif değil, yörüngesel olarak hareket eder. Bu tip kompresörlerin bulunduğu devrelerde mutlaka faz koruma rölesi, termik koruma ve uygun akım kontrollü sigorta kullanılması şarttır. Yanlış çapta bakır boru hattı veya kanal dizaynlarında aşırı yük nedeniyle kompresör hasar görebilir. Bu tip kompresörlerin tamir ve onarımları mümkün değildir. Pahalı olmalarına rağmen düşük güçlerle yüksek verim elde etme kabiliyetleri mevcuttur. Sessiz çalışır ve az yer kaplar.

KİNETİK SIKIŞTIRMALI KOMPRESÖRLER

Santrifüj (Turbo) Kompresörler

Santrifüj kompresörler, yaygın olarak hava ve gaz basmak için kullanılan dinamik kompresörlerdir. Bu kompresörlerde rotor veya çark kompresör kabının içinde yüksek hızlarda döner. Soğutucu akışkan çarkın merkezinden kompresör kabı içine beslenir. Çark, buharın yüksek hızda hareket etmesine neden olan santrifüj kuvvet ile dış çapa doğru buharı zorlar. Yüksek hızdaki gaz, soğutucu akışkan basıncının artmasına neden olan bu gazın hızının yavaşlamasını ve difüzör içinde genişlemesini sağlar. Turbo kompresörün hava girişi ile hava çıkışı arasında piston veya diğer tip mekanik sürme veya sıkıştırma elemanı yoktur.

Turbo kompresörler “fanların üç kanunu” olarak da adlandırılan performans özelliğine sahiptir;

• Debi impeller dönme hızıyla doğru orantılıdır.
• İmpeller giriş ve çıkışı arasındaki basınç farkı impeller dönme hızının karesiyle doğru orantılıdır.
• İmpellerin çektiği güç impeller dönme hızının kübüyle doğru orantılıdır.

EVAPORATÖR (BUHARLAŞTIRICI)

Soğutma sistemi elemanları içerisinde buharlaştırıcının bir diğer adı da evaporatördür. Buharlaştırıya soğutma serpantini de denir. Buharlaştırıcı; soğutma sisteminde, soğutucu akışkanın sıvı olarak girip buharlaştıktan sonra gaz olarak çıktığı bölümdür. Soğutucu akışkan, evaporatörün kanallarına girince ısıyı, soğutulan maddeden yada ortamdan soğurur ve ısıyı ortamdan absorbe ederken de kaynamaya başlayarak buharlaşır. Bu işlemler sonucunda evaporatör, tüm sistemin genel amacı olan soğutma olayını gerçekleştirir. Evaporatörler içindeki soğutucu akışkanın sıvı veya gaz halde olmasına göre ayrılır.

Kuru Tip Buharlaştırıcılar

Kuru evaporatörlerde soğutucu akışkan evaporatöre alttan girer ve evaporatörü terk edinceye kadar tamamen buharlaşır. Dolayısıyla, soğutma özelliğini yitirmektedir. Eğer evaporatöre gereğinden fazla soğutucu akışkan girerse kompresör tarafından emilen buhar, yaş buhar özelliği gösterir. Bu da istenmeyen bir durumdur. Sistemdeki yardımcı elemanlar yardımıyla bu durum önlenir.

Yaş Tip (Sıvı Taşımalı ) Buharlaştırıcılar

Yaş (ıslak) evaporatörlerde boruların büyük bölümü sıvı soğutucu ile doludur. Soğutucu evaporatörü terk ederken gaz-sıvı karışımı halindedir ve soğutucu özelliği taşımaktadır. Bu tür evaporatörlerde bol miktarda sıvı bulunduğu için soğutma kapasitesi yüksektir. Ancak evaporatörden sıvı halde çıkan soğutucu akışkanın kompresör tarafından emilmesi için sisteme yardımcı soğutma sistemi elemanları ilavesi gereklidir.

Hava Soğutucu Buharlaştırıcılar

Bu tip evaporatörlerde, havanın ısı geçirme katsayısı düşük olduğundan bunu telafi etmek ve hava geçiş yüzeylerini arttırmak maksadıyla genellikle kanatçıklar ilave edilir. Isıl film katsayısını daha da arttırmak için vantilatörlerle cebri bir hava hareketi sağlanabilir. Ancak kanat ilavesi, gerekse motorla tahrikli vantilatör konulması her uygulamada pratikman mümkün olmayabilir. Cebri  hava sirkülasyonu evaporatörler daha az ısı geçişi alanı ile daha yüksek kapasiteler sağlayabilmektedir ve uygulamanın duruumu müsaade ettiğinde daima tercih edilir. Cebri hava hareketi evaporatörleri 3 şekilde ele alabilirz;

• Alçak hızlı soğutucular (Hava hızı 1-1,5 m/sn)
• Orta hızlı soğutucular (2,5-4 m/sn)
• Yüksek hızlı soğutucular (4-10 m/sn)

Çıplak Borulu Buharlaştırıcılar

Düz borular ya iki kollektör arasına uzunlamasına yerleştirilir ya da kıvrılarak kullanılır. 10-22 mm çapında galvaniz kaplı bakır veya çelik borulardan yapılırlar.

Lamelli ( Helisel Sarımlı) Buharlaştırıcılar

Bu tipte 0.5 – 1 mm kalınlıkta ve 10 – 30 mm genişlikteki uzun şeritler boru etrafına helis şeklinde sarılır. Sarılan şeritle boru arasında boşluk kalmamalıdır. Bu nedenle bu boşlukları kapatmak ve korozyon etkisini azaltmak için de bu kanatlı borular galvenizlenir.

Levhalı Buharlaştırıcılar

Bu tipte kanatlar daha büyük ve düz levha halindedir. Bir kanattan bir boru geçebileceği gibi birden fazla da boru geçebilir. Bu tipe blok sistem denir. İki levha üzerine karşılıklı olarak pres baskı yolu ile oyuklar açıldıktan sonra bu levhalar üst üste kaynatılır, böylece arada kalan oluklarla bir buharlaştırıcı serpantini oluşturulmuş olur. Buzdolaplarında çok kullanılır.

Kanatlı Borulu Buharlaştırıcılar

Kanatlı borulu buharlaştırıcılar ısı geçiş alanını artırmak amacıyla çok sayıda kanattan oluşan yapılardır. Çok sayıda kanat içermesinin sebebi dış akışkanın genellikle hava olmasıdır. Bu durumda ısı taşınım katsayısı değeri düşük olacağından istenen miktarda ısı geçişi için daha fazla alana ihtiyaç duyulacaktır. Böylece ısı geçiş alanını artırarak ısı geçişinin istenen seviyede olması sağlanır. Sektörde kanatlı borulu ısı değiştiricileri için batarya denilmektedir.

SIVI SOĞUTUCU BUHARLAŞTIRICILAR

Gövde Borulu Demetli Buharlaştırıcılar

Soğuk su ihtiyacının olduğu büyük soğutma kapasiteli chiller gruplarında yani fancoiller için soğuk su üretmede bu tür buharlaştırıcılar kullanılır. Boru demetli evaporatörlerde salamura boruların içinde 1 – 2 m/s hız ile akar. Bu boruların üzerini yalayan soğutucu akışkan da soğumayı sağlar. Boru demetinin içinde bulunduğu silindir dıştan çok iyi izole edilmelidir. Bunların kötü yanı borular içinde salamuranın donma tehlikesinin olmasıdır.

İç İçe (Çift) Borulu Buharlaştırıcılar

Daha küçük kapasiteler için paket tipi çihazlarda kullanılan bu tip yoğuşturucular hem klima, hem de soğuk muhafaza uygulamalarında kullanılmaktadır. Bu yoğuşturucularda içteki boru içinde su dışında ise soğutucu akışkan bulunur.

Spiral Borulu Buharlaştırıcılar

Serpantin şeklindeki bakır borunun soğutulmak istenen sıvıya daldırılmasıyla oluşturulur. Daha çok içme suyu veya diğer tür içeceklerin soğutulmasında kullanılır.

Püskürtmeli Buharlaştırıcılar

Soğutulacak akışkan boruların içerisinden geçilir, soğutucu akışkan sıvısı ise boruların üzerine lülelerden püskürtülerek buharlaştırılır.

Havuz Tip Buharlaştırıcılar

Sıvı akışkanların soğutulmasında kullanılırlar.

Sıvı (İnce) Film Buharlaştırıcılar

Yüksek viskoziteli veya ısıya duyarlı sıvı çözeltilerinin çözgenlerinin; mekanik yollarla oluşturulan ince bir sıvı filmi boyunca, ısı transferi gerçekleştirilerek uzaklaştırılması prensibine dayanır. Isıtma ceketli bir gövde ve rotordan oluşan olmak üzere iki ana parçadan oluşur. İnce film evaporatörlerinin günümüzde en yaygın kullanılanı dikey tasarlanmış olanlardır. Besleme sıvısı, evaporatör gövdesine, ısıtılan yüzeyin üst kısmından teğetsel olarak girer ve rotor vasıtasıyla evaporatör gövdesinin iç çeperine doğru yayılır. Rotor bıçaklarının hareketiyle oluşan dalgalar yüksek türbülanslı bir akış ve optimum bir ısı akısı meydana getirirken ince sıvı filmi spiral hareketle evaporatör iç çeperinden aşağıya doğru akar. Sanayide çoğunlukla atık yağların geri dönüşüm sisteminde kullanılmaktadır.

KONDENSER (YOĞUŞTURUCU)

Soğutma sistemi elemanları içerisinden biri olan yoğuşturucular, buharlaştırıcıda aldığı ısı ile buharlaşan ve kompresörde sıkışma işlemi sonucu yüksek basınç ve sıcaklıktaki kızgın buhar haldeki soğutucu akışkanın ısısını dış ortama vermek suretiyle sıvı hale gelmesini sağlayan bir elemandır. Yoğuşturucular sistemin yüksek basınç tarafına monte edilirler. Yoğuşturucunun ısıyı sıcak soğutucu akışkan buharından soğuk ortama atabilme kabiliyeti, yoğuşturucu kapasitesi olarak adlandırılır. Sistemin çalışma moduna göre evaporatör ve kondenser birbirlerinin görevlerini üstlenir. Yani yukarıda bahsettiğim buharlaştırıcı çeşitleri aynı zamanda yoğuşturucudur.

GENLEŞME VALFİ (KISILMA VANASI)

Genleşme valfı, kondanserden yüksek basınçta çıkan soğutucu akışkanı, arzu edilen evaporatör basıncına düşürmeye yarayan kısma elemanıdır. İdeal şartlarda bu elemanda gerçekleşenbasınç düşürme işlemi boyunca entalpinin sabit olduğu kabul edilir. Genleşme valfı olarak küçük sistemlerde kılcal borular bu görevi yapmakla birlikte, daha büyük sistemlerde el ayar valfı, otomatik genleşme valfı ve termik genleşme valfı gibi elemanlar kullanılmaktadır.

Kılcal Borulu Genleşme Valfi

Yoğuşturucu ile buharlaştırıcı arasına yerleştirilmiş iç çapı ve uzunluğu soğutma sisteminin kapasitesine göre seçilmiş olup, çoğunlukla çapı 0.5 ile 2.16 mm arasında değişen çok küçük çaplı bir boru parçasıdır. İç çapı çok küçük olduğuiçin kılcal boru denir. Küçük soğutma yüklerine (10 kW ve altı) sahip cihazlar olarak paket tipi ve ev tipi buz dolaplarında kullanılır.

Otomatik Genleşme Valfi (OGV)

Bu valf evaporatörde sabit bir buharlaşma basıncı ve kızgınlık sağlar. Evaporatörün buharlaşma basıncı ve kızgınlık miktarı topuz çevrilerek ayarlanabilir. Topuz sağa çevrildiğinde evaporatör basıncı artar, kızgınlık azalır. Sola çevrildiğinde ise evaporatör basıncı azalır, kızgınlık artmış olur. Soğutma yükünde ani değişikler meydana geldiği zaman otomatik genişleme valfi ters çalışır. Ani soğutma yükü buharlaştırıcıda sıcaklığın ve basıncın yükselmesine sebep olur. Bu durumda genişleme valfi kapanarak buharlaştırıcıya gereken soğutucu akışkanın gelmesini önler. Bunu önlemek için ayar vidası elle müdahale edilerek gevşetilir ve üst yayın gerilimi azaltılır.

Termostatik Genleşme Valfi (TGV)

Hassas tip bir genişleme valfidir. Soğutucu akışkan akışını ve buharlaşmayı hassas bir şekilde kontrol eder. İçten ve dıştan dengelemeli olmak üzere iki tipi mevcuttur. Otomatik genişleme valfine göre basınç ayarı ve akışkan miktarını daha hassas yapmaktadır. Püskürtme işlemi soğutucunun kızgınlığı ile kontrol edilir. Termostatik genleşme valfi ayar kabiliyeti bakımından otomatik genişleme valfine göre daha üstündür. Soğutma yükündeki artışa göre soğutucu akışkanın debisini devamlı olarak ayarlamak mümkündür. Ayrıca termostatik valfi de kızma derecesini ayarlayarak buharlaştırıcı çıkışında soğutucu akışkanın bir miktar kızdırılması sağlanabilir. Çok düşük kızma derecesinde, kompresör durduğu zaman genişleme valfinin tam kapanması güçleşebilir. Bu durumda sisteme genişleme valfinden önce bir manyetik valf monte etmek gerekir. Kompresörü tahrik eden elektrik motorunun akımı kesilince, manyetik valf de kapanır.

İçten Dengelemeli Termostatik Genleşme Valfi

Bu tip valflerde, valf çıkış basıncı gövde içindeki bir kanal vasıtasıyla termostatik elementin diyaframının altına iletilir. İçten dengeli valfler, evaporatördeki basınç kaybına karşılık gelen sıcaklık düşümü 1 K geçmediği, bir kompresör bir evaporatörlü soğutma sistemlerinde kullanılırlar.

Dıştan Dengelemeli Termostatik Genleşme Valfi

Evaporatördeki basınç kaybının yüksek olduğu soğutma sistemlerinde performansı arttırmak için dıştan dengeli valfler kullanılır. Evaporatör çıkışındaki basınç dış denge hattı vasıtasıyla, termostatik elementin diyaframının hemen altına iletilir.

Termoelektrik Genleşme Valfleri

Bu valf, termostatik genleşme valfi ile aynı prensiple çalışır ancak elektronik elemanlar kullanır. Kuyruk yerine emme hattına bir termistör hissedici monte edilir. Emme hattındaki sıcaklık arttıkça termistörün direnci düşer böylece seri devredeki ısıtıcının direnci artacağından sıcaklığı artmış olur. Diyaframın üst tarafı ısındığında diyafram aşağıya doğru itilir ve evaporatöre verilen soğutucu akışkan miktarı arttırılmış olur.

Elektronik Genleşme Valfi

Günümüzde,bu tip genleşme valfleri yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. Kızgınlık bir sıcaklık hissedici ile ölçülür, doyma sıcaklığı başka bir hissedici veya doyma sıcaklığını hesaplayan bir basınç hissedici ile ölçülür. Bu iki sıcaklık farkı, yani kızgınlık, ayar büyüklüğü olarak kullanılır. Bu şekilde ayarlama daha pahalı olmasına rağmen, kısmi yüklerde ve düşük buharlaşma sıcaklıklarında verimi arttırdığı için işletme maliyetinde azalma sağlar. Ayrıca sıvı hatlarında solenoid valf gerektirmezler ve kapasite kademeleri çok geniştir.

Elektronik genleşme valflerini,

• Isı-motor kontrollü
• Elektromagnetik modülasyonlu
• Pulse(darbe) modülasyonlu (on-off)
• Adım-motor kontrollü olmak üzere kontrol tiplerine göre sınıflandırabiliriz.

Şamandıralı Valfler

Sıvı taşımalı tip buharlaştırıcıların sıvı soğutucu akışkanla beslenmesi ve belirli sıvı seviyesinin muhafaza edilmesi için kullanılan bu valfler, buharlaştırıcının giriş tarafına bağlanır.

Alçak Baınç Tarafı Şamandıralı Valf

Bu valf sistemin alçak basınç tarafına bağlanır. Evaporatördeki sıvı seviyesini kontrol eder. Sıvı seviyesi düştüğünde şamandıra sıvı seviyesi ile birlikte aşağı iner ve valf kesitini açar. Evaporatöre tekrar sıvı dolar. Bu valf kızgınlığı ayarlayamaz. Sistemdeki soğutucu akışkan miktarının çok iyi ayarlanması gerekir. Sıvı taşmalı tip evaporatörlerde kullanılır. Hassas olmadığından günümüzde çok kullanılmamaktadır.

Yüksek Baınç Tarafı Şamandıralı Valf

Bu valf kondenserin altındaki sıvı tankına takılır. Tanktaki sıvı seviyesi yükselince valf kesiti açılır ve sıvı hattına soğutucu akışkan geçişi olur. Kompresöre sıvı yürümesi tehlikesi olduğundan soğutucu gaz miktarı nın hassas olarak ayarı gerekir. Evaporatördeki kızgınlık miktarı sürekli yüksek tutulmalıdır. Alçak taraf şamandıralı valfine benzer nedenlerle pek yaygın değildir.

MANOMETRE

Bir adet yüksek basınç (0-20 atm) tarafında bir adet de alçak basınç (760 mmHg-10 atm) tarafında olmak üzere iki adet kullanılır. Sistemdeki gazın basıncını ölçmek için kullanılır.

DRAYER

Sistemin içinde sadece kuru ve temiz soğutucu akışkan ile kuru ve temiz yağ dolaşmalıdır. Akışkanın içine gerek sisteme doldurmadan önce ve gerekse sistemin diğer elemanlarından bir miktar su karışabilir. Bu su kılcal borunun evaporatöre giriş yerinde donarak sistemi tıkar ve soğutmayı önler. İçindeki toz ve küçük parçacıklar da tıkama yapabilirler. Bunlardan başka soğutucu akışkan içinde bazı asitler de bulunabilir. Bu gibi sorunların önüne geçmek için kondenser çıkışına drayer (süzgeç, filtre) kullanılır.

ALÇAK VE YÜKSEK BASINÇ PRESOSTATI (FARK BASINÇ ANAHTARI)

YAĞ BASINÇ PRESOSTATI

Kompresör yağlama yağı basıncını kontrol eder. Kompresörde gerekli yağ basıncı olmadığında, belli bir sure sonra (90 sn) kompresör motorunu durdurur. Yağ sarjı ve ilgili diğer bakımlar yapıldıktan sonra, reset kontağına basılıp normal çalışma düzenine geçilir.

YAĞ AYIRICI

Yağ ayırıcının görevi sistemde dolaşmakta olan yağ miktarını azaltmak ve dolayısıyla sistemin verimini artırmaktır. Yağayırıcıların genel kullanım amacı yağlı deşarj gazlarını ayırmak ve Yağın kompresör karterine düzenli ve doğru bir şekilde geri dönüşümünü sağlamak.Bunla birlikte yüksek bir yağ sıcaklığı oluşturup soğutucu akışkan gaz migrasyonunu önlemek ve yağ içindeki soğutucu akışkanın ayrılması ve gazın alınmasını sağlama amaçlı kullanılmaktadır. Yağ ayırıcının kullanılmasında karşılaşılan en önemli sorun; kompresörün durduğu zaman yağ arıcıda yoğuşarak, kompresör karterine sıvı halde giren soğutucu akışkanın, kompresörün tekrar ilk çalışmaya başlaması sırasında sıvı basması, sıvı taşıması ile olaylara neden olabilmesidir.

GÖZETLEME CAMI

Büyük sistemlerde bulunur. Kondenser çıkışında ve filtreden hemen sonra konur. Soğutucu akışkanın doymuş sıvı olup olmadığını gözetlemek ve sıvı seviyesini görmek için kullanılır. Sistemdeki nem hakkında da bilgi verir.

TERMİK

Soğutulacak hacim, soğutulacak akışkan veya buharlaştırıcı gibi kısımların sıcaklıklarının belirli değerler arasında kalmasını sağlayan kontrol cihazlarıdır. Termik genişleme valfında olduğu gibi termostatın hassa olan ucu (kuyruk) soğutma devresinin sıcaklığı kontrol edilecek kısmına tesbit edilir. Ayar edilen sıcaklığa göre elektrik devresi açılıp kapanarak kompresörü tahrik eden elektrik motoruna veya magnetik valfa kumanda edilir.

AKÜMÜLATÖR

Bazı evaporatörlere soğutucu giriş ayarı, soğutma yükünün değişimlerine göre aynı ayarda tutacak kadar hızlı olmayabilir. Aynı şekilde, genleşme elemanı olarak kılcal borunun, hafif evaporatör yükleri altında kapanma gibi bir durumu yoktur ve bir şekilde sıvı taşmasına neden olabilir. Her iki durumda da bir miktar sıvı, emme hattına kaçacaktır.Akümülatör, bu soğutucu sıvıyı kompresöre ulaşmadan yakalayan basit bir kapan görevi yapan cihazdır. Akümülatörde toplanan sıvı, buharlaştırılır ve kompresöre buhar halde gönderilir. Akümülatörde biriken yağ dönüş borusundaki delikten emilerek gazla birlikte kompresöre geri döner.

DÖRT YOLLU VANA

Kullanım durumuna göre akış yönünü değiştirebilen elemanlardır. Isıtma konumundan soğutma konumuna veya tersine geçiş yaptırır. Split klimaların hepsinde vardır.

SUSTURUCULAR

Susturucular kompresörün basma hattındaki ses ve titreşimi engellemek için tasarlanmıştır. Ürün içerisinde bulunan delikli odacıklar sayesinde, pistonlu kompresörlerden kaynaklı oluşan sesler, odacıklar içerisinde çarpışmalarla birlikte minimum seviyeye düşmektedir.

EŞANJÖR

Aşırı kızdırma ve aşırı soğutma yaparak sistem verimi artırmada kullanılır. Plakalı tip olanlar uygulama da tercih edilir.