Radyatör Vanası Çeşitleri?

Isıtma sisteminde boru şebekesi dizayn edilirken, bütün ısıtıcılardan istenilen debide akışkan geçecek şekilde yapılır. Ancak sadece boru boyutları ile istenilen yük dağılımını sağlamak mümkün değildir. Sistemin ince ayarı ısıtıcı girişlerindeki musluklarda yapılacak reglaj ayarı ile gerçekleştirilir.

Isıtıcı elemanların girişinde hem kapama, hem de akışı düzenleme işlevini gerçekleştirecek valfler bulunmalıdır. Bu amaçla radyatör vanaları kullanılır. Bu valfler de süpaplı valf tipleridir. Süpabın geri hareketi vana kovanı ile sınırlıdır. Reglaj ayarı adı verilen işlem ile valf kapağı altındaki anahtar ağzı çevrilerek vana kovanı konumu değiştirilir. Vana kovanı konumu sabitlendiğinde, vana elle en açık duruma bile getirilse, valfden geçen su miktarı sınırlıdır.

Radyatör muslukları genel olarak radyatör köşe musluğu ve radyatör düz musluk olarak ikiye ayrılır. Malzeme genellikle bronz veya pirinçtir.

Termostatik Radyatör Vanaları

Radyatör giriş hattı üzerinde ve radyatör girişine takılan termostatik duyar eleman yardımı ile oda sıcaklığına bağlı olarak sıcak su debisini ayarlayan bir valf grubudur. Yapısına bağlı olmakla birlikte 6°C’den 40°C’ye kadar oda sıcaklığını kontrol ederler. Termostatik radyatör valfleri 2 ana parçadan oluşurlar. Birincisi termostatik radyatör metal valf grubu, ikincisi ise termostatik duyar eleman grubu (diğer bir ismi ile regülatör grubu) olarak adlandırılır.

1. grup dış görünüş olarak klasik radyatör valflerine benzeyen, açma kapama düzeneği olarak ta duyar eleman başlığı ile uyumlu çalışan bir konstrüksiyona sahiptir. Yatay eksendeki debi ayar mili duyar eleman pistonu yardımıyla itilir veya geriye çekilir.

2. grup, termostatik duyar eleman başlığı içindeki termal eleman yardımıyla ortam sıcaklığını algılayıp hacimsel genleşmeyi düzlemsel harekete dönüştüren bir konstrüksiyona sahiptir.

Bu grup ortam ile valfi ilişkilendirip debi kontrolünü sağlayan temel gruptur.

Termostatik Radyatör Valfi Çalışma Prensibi

Belirtildiği gibi 2 gruptan oluşan valfin ana fonksiyonları termostatik duyar eleman grubu yardımıyla gerçekleşir.

Grup, termoeleman ve termoelemanın genleşme hareketini doğrusal harekete dönüştüren parçalar ile diğer ayar parçası ve taşıyıcı gövde gibi parçalardan oluşur.

Valfin temel elemanı olan termoeleman radyatör sistemlerinde çoğunlukla 2 tip olarak kullanılmaktadır.

• Sıvı esaslı duyar eleman,
• Yarı katı (macun) esaslı eleman (wax tipi)

Sıvı esaslı tiplerde histerizis daha kısa, diğer tiplerde daha uygundur. Histerizis duyar elemanın ortam sıcaklığını algılayıp reaksiyon gösterdiği zamana kadar geçen süredir. Doğal olarak bu süre ne kadar kısa olursa valfin çalışma doğruluğu da o kadar kararlı olur. İstenilen konforu sağlamak için valfin ortamdaki ani sıcaklık değişikliklerinde hızlı reaksiyon göstermesi arzulanır. Bu nedenle de sıvı esaslı duyar elemanlar daha yaygın olarak kullanılmaktadır.

Duyar eleman içindeki sıvı veya macun , ortam sıcaklığı ile genleşir veya büzülür. Bu hacimsel değişiklik konstrüksiyon sayesinde doğrusal harekete dönüştürülür ve bu hareketle valf mili itilir veya çekilir. İtilen valf mili ile radyatör suyu debisi kısılır, tersine açılır. Bu şekilde ortam ile valfin ilişkilendirilmesiyle radyatör üzerinden geçen su debisi değişkenlik gösterir. Sürekli ve dinamik bir çalışma ile bir çevrim oluşur.

Radyatör Vanasının Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Termostatik radyatör valfleri prensip olarak debi ayarı esasına göre çalıştığı için zaman zaman %60-70’lere varan kısma yapabilirler. Harici kazancın yüksek olduğu saatlerde dış ortam sıcaklığının ani yükselmesi durumunda, kısma bu seviyelere kadar ulaşabilir. Bu da pompa devrelerinde istenmeyen zorlanmalara neden olabilir. Bu tip problemleri engellemek için banyo, antre v.s… gibi ısı yükü az olan devreler üzerine termostatik radyatör valfi takmayıp, bu devreler üzerinden pompanın rahatlaması sağlanabilir, veya by-pass kontrollü devrelerle sirkülasyona yardımcı olunabilir. 

Bu tür valflerle donatılan sistemlerde debi azalmasının getirdiği bir diğer problem de kazanda şalt uzamasıdır. Şalt sıklığının uzaması veya kısalması genel olarak arzu edilmeyen bir olaydır. Seçilen kazan büyüklüğünün su hacmi yönüyle uygun büyüklükte olmasına dikkat etmek gerekir. Böylelikle optimum verimle işletme şartları ve emisyon sağlanmış olur. Şalt uzaması ile kazan verimi düşecek, şalt kısalmasıyla da emisyon artacak ve verim düşecektir. 

Termostatik radyatör valfi montajında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, valfin branşmana takıldığı yerin konumudur. Termostatik vana kafası yere paralel monte edilmelidir. Yere dik montajda, oda içerisinde aşağıdan yukarıya
yükselen sıcak hava akımları valf üzerinden geçmesi gereken havayı engelleyici konumlarda yanlış algılama olacağı için valften beklenen verim elde edilemez (geç kapatma). Valfin montaj yeri oda sıcaklığını en iyi hissedebileceği bir konumda belirlenmelidir.

Termostatik Radyatör Valflerinin Avantajları

• Çalışması için harici enerji kaynağına ihtiyaç duymaması, dolayısıyla işletme giderinin olmayışı,
• İstenilen radyatör ünitelerine takılarak her birinin ayrı kontrolüne olanak sağlaması,
• Radyatör valfinin yerine takılması nedeniyle klasik sistemle yüksek olmayan bir farkla yatırım gerektirmesi,
• Kullanımın kolay ve anlaşılabilir olması,
• Set edilen sıcaklıkta kilitleme yaparak, daha yüksek sıcaklıklara ayar imkanının isteğe bağlı olarak engellenmesi. Bu özellik konstrüksiyona bağlı olmakla birlikte, genellikle birçok konstrüksiyon buna olanak sağlamaktadır. Özellikle otel, motel, iş merkezleri gibi yerlerde harici müdahale ile set edilen sıcaklığın değiştirilmemesi arzu edilmektedir. Sistemin buna olanak sağlayabilmesi bir avantajdır.
• Donma riskine karşı sistemi tam açık konumda tutması,
• Kazan sistemindeki mevcut otomatik kontrol sistemlerine olumsuz etki oluşturmaması,
• Periodik ve bakım gerektirmeyen bir yapıya sahip olmaları,
• Yatırımın geri kazanım süresinin çok kısa olması, başlıca avantajlar olarak sayılabilir.

Mevcut Kalorifer Tesisatlarımıza Uygulanabilirlik

Mevcut radyatör gruplarımızda girişte mutlaka bir radyatör valfi bulunuyor. Çıkışta ise bazen var bazen yok. Ancak bir de geri-dönüş valfi bulunması gerekiyor. Klasik anlamda bildiğimiz volanlı tip radyatör valflerinin termostatik radyatör valfleri ile uyumlu çalışmaları ve sadece termoeleman başlığı takarak kullanılmaları, yapıları nedeniyle mümkün değildir.

Ancak son yıllarda piyasada görülebilen ve termostatik radyatör valfi ile uyumlu, dönüştürülebilen valfler vardır. Eğer tesisatımızda bu valflerden var ise sadece termoeleman grubu alınarak sistem dönüştürülebilir. Diğer valf grubunun ise yeni radyatör valfi ve termoeleman başlığı çifti ile birlikte değiştirilmesi gerekmektedir. Rakor sistemleri, valf boyutları bakımından buna olanak sağlamakta sadece vidalama işlemi ile eski sistemler termostatik gruplu olarak dönüştürülebilmektedir.